Майндфулнесс – менталды денсаулық саласындағы тиімді тәжірибе туралы сөз қозғайық
Майндфулнесс (саналылық) – бұл медитация арқылы «осы жерде және дәл қазір» болуды үйрететін тиімді жаттығу. Бұл – психотерапия сеансы емес, назарды шоғырландыруға арналған психикалық жаттығу деуге болады. Ол адамға дәлірек және саналы шешім қабылдауға көмектеседі. Мәселен, Google және SAP сияқты ірі компаниялар өз қызметкерлеріне арналған майндфулнесс тренингтерін енгізген.
Саналылықты дамыту бойынша алғашқы бағдарламаны 1979 жылы Массачусетс университетінің профессоры Джон Кабат-Зинн жасап шығарды. Ол негізінен буддистік ілімге негізделгенімен, толығымен зайырлы сипатта болды. Кабат-Зинн MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction) деп аталатын стресті азайтудың 8 апталық бағдарламасын енгізді. Бұл бағыттың мәнін оның өзінің «Қайда барсаң да – сен сол жердесің» атты танымал кітабының атауы толық ашады.
Негізі, бұл ілімнің тамыры тереңде. Тіпті XIX ғасырдың соңында Мэри Бейкер-Эдди негізін қалаған, адамның өз-өзін емдеуіне негізделген «Христиан ғылымы» діни қозғалысына, немесе Шерлок Холмс сияқты тұлғалардың ойлау жүйесіне дейін барып тіреледі.
Сын және Ғылым
Майндфулнесстің басты сыншылары оның мағынасының тым ауқымды және эклектикалық екенін айтады. Яғни, «бұл – барлығы туралы да, ештеңе туралы да» деген пікір қалыптасқан. Шынында да, бұл бағыт йогадан бастап, тибеттік тостағандармен стресті басуға дейінгі әдістердің бәрін қамтиды.
Алайда, ғылым майндфулнесстің нақты пайдасы бар екендігін әлдеқашан дәлелденген: күніне 15 минут медитация жасау эмоционалдық жағдайды жақсартатыны белгілі. The Lancet сияқты беделді журналдардағы жарияланымдар оның антидепрессанттарды толық алмастыра алатынын, ал JAMA Internal Medicine журналындағы мақалалар қан қысымын төмендетуге және ұйқы сапасын жақсартуға көмектесетінін растайды.
Саналылыққа қатысты айтылатын сын-пікірлерге қарамастан, бүкіл әлемде невроз бен депрессияның өршіп тұрғаны – қазіргі заманның басты шындығы. Бүгінде әлем үлкен күйзеліс жағдайында тұр. Осыған қоса, Жасанды интеллектің (ЖИ) дамуы да невроздың жаңа себебіне айналды: бұрын науқастар сырттан дауыс естісе, енді өздерінің чат-боттары заңға қайшы әрекеттерге бағыт беруде. Дәл осындай күрделі кезеңде саналылық жүйкені реттеудің ең қажетті шарасы болып отыр.
Жеке тәжірибе және ішкі шыңдарды табу
Майндфулнесс – адамның жағдайына қарай өз әдісін таңдауына жол ашады. Нью-Йорктегі медитация орталығының негізін қалаушы Шерил Брос саяхатшыларға: жаңалықтарды ашу мүмкіндігін бағалауға, кездескен адамдарға жанашырлық танытуға, сондай-ақ өз ішкі тыныштығыңның шыңын (яғни, көңілге қонымды идеал пейзажыңды) табуға тырысуға кеңес береді.
Бұл тәжірибенің тағы бір ерекшелігі – оның қарапайымдылығы. Лотос қалыбында жарты күн отыру шарт емес – бір минуттық микромедитацияның өзі жетерлік. Осыған байланысты, ұзақ уақыт лотос қалыбында отыру мүмкіндігі жоқ теңізшілер сияқты оқшауланған кәсіп иелеріне алты секунд дем алып, алты секунд дем шығару (тепе-тең тыныс алу) сияқты жеке әдістер ұсынылған.
Табиғаттың өзі саналылыққа жетелейді: толқынның шуы және теңіздегі байланыс шектеулігінен туындайтын мәжбүрлі цифрлық үзіліс (диджитал-детокс). Алайда, кейбір ауқатты адамдардың кеме палубасында отырып, істі басқаруды жалғастыруы – осы емдік әсерді бұзатын қателік.
Кетодиеттан бастап «boysober» (ішімдіктен бас тарту) сияқты басқа да заманауи үрдістерден айырмашылығы, майндфулнесстің бір артықшылығын анық айтуға болады: одан еш зиян келмейді. Оның үстіне, әркім өз жеке тәжірибесін қаншалықты қарапайым болса да жасап шығуға қабілетті.
Тақырыпқа тереңірек үңілу үшін Headspace, Calm немесе Insight Timer сияқты қосымшаларды қолдануға болады. Немесе одан да қарапайым әрекет жасаңыз: электронды хатқа жауап бермес бұрын жай ғана терең дем алып, тіпті Пруст сияқты авокадоның дәмі туралы ойлануға да болады.
Мандаринмен медитация
Біз өз тарапымыздан 95 жасында қайтыс болған вьетнамдық монах Тит Нат Хан ұсынған мандаринмен жасалатын медитацияны сынап көруді ұсынамыз. Жаңа мандарин алып, оған ұзақ қарау арқылы мандарин өскен ағашты, жауынды, күнді, содан соң бүкіл Әлемнің бейнесін көруге тырысыңыз. Тит Нат Хан музыка туралы ештеңе жазбаса да, біз фон ретінде Tangerine Dream тобының Phaedra альбомын қосуды артық санамаймыз.
