IMAGE Instagram @stellamccartney

Больцаноның алма бақтары мен жасанды былғарының байланысы туралы оқи отырыңыз.

Тері өндірісі мен қоршаған орта әрдайым үйлесімді бола бермейтіні белгілі. Cascale мәліметінше, сиыр терісінен жасалатын былғары – материалдар арасында ең үлкен үш ластаушының бірі. Этикалық және экологиялық өндірісті қолдау үшін көптеген брендтер алма қалдықтарынан жасалған жеміс былғарысына көшіп жатыр. Италияның солтүстігінде жыл сайын шамамен 30 000 тонна алма қалдығы пайда болып, әдетте қоқысқа тасталады. Осы мәселеге назар аударған италиялық Mabel және Frumat компаниялары жағдайды өзгертуді ұйғарып, 2010 жылдан бастап алма пектині негізінде былғары өндіруді бастады. Бұл былғарыға UPPEAL атауы берілген, оқылуы «a peel» (ағылш. «қабық») сөзін де еске салады.

UPPEAL өндірісі үшін пектин биологиялық өндірістік қалдықтардан алынады. Frumat компаниясына оны жеміс шырыны мен тосап өндірушілер береді. Алмаларды олар Италияның солтүстігіндегі Больцано бақтарында өсіреді. Былғары жасау үшін алма еті, сабағы мен дәндері ұнтақ күйіне дейін ұсақталып, полиуретанмен араластырылады. Кейін дайын өнімге бедерлі өрнектер салынады. Бұл былғарының икемділігі жануар терісіне ұқсайтын текстураны мінсіз имитациялауға мүмкіндік береді, сондықтан Stella McCartney, Coperni, MoEa сияқты брендтер қазір соны пайдаланып жүр.

Stella McCartney бренді UPPEAL материалын алғаш рет 2023 жылы қысқы топтамасында қолданды, онда ол крокодил терісінің орнына жүрді. Стелла сән индустриясындағы жануарларға «қатыгез, этикаға сай келмейтін, адамгершілікке жат» көзқарас мәселесін көтерді. Америкалық PETA жануарларды қорғау ұйымының мәліметінше, крокодил терісінің ең ірі экспорттаушысы – Вьетнам, ол жыл сайын 30 000-нан астам өнім шығарады. МакКартнидің идеясын Тейлор Свифт сияқты жұлдыздар қолдады. Мысалы, америкалық әнші бірнеше рет Frayme сөмкесімен жұрт назарына түскен.

2021 жылы Coperni бренді актриса Мэйси Уильямспен бірлескен жобасын таныстырды. Оның мақсаты сәннің тұрақты дамуына назар аударту еді. Бұл жоба аясында алма былғарысынан жасалған Swipe Bag сөмкесінің ерекше нұсқасы ұсынылды.

Француздық ASHOKA бренді UPPEAL-ді 2018 жылдан бері қолданады. Экологиялық топтаманың амбассадоры рөлінде Памела Андерсон болды. Ол сөмкелердің ішкі астарына «Қарсы тұрыңыз! Әрбір сұлу адамның ішінде Жер-Ананы қорғауға ұмтылатын күрескер бар» деген үндеуді қалдырған. Айта кету керек, ASHOKA сөмкелерінің матадан жасалған астары қайта өңделген пластик бөтелкелерден өндіріледі. Осындай әдісті канадалық Matt&Nat бренді де қолданады. Бұл бренд 1995 жылы құрылған сәттен бастап табиғи былғарыдан бас тартқан. Жеміс былғарысынан жасалған Studio 901 топтамасының сипаттамасында «Біз ғаламшарымыздың игілігі үшін қамқорлық танытамыз» делінген.

UPPEAL былғарысы сөмке мен киім өндірісінде ғана емес, аяқ киім саласында да қолданылады. MoEa бренді алма қабығынан жасалған кроссовкаларды ұсынады. Ал француздық Virón бренді алмадан жасалған аяқ киім шығарады. Веган өнімдерін Йе бренді қолдап отыр. Оның «Heaven and Hell» әніне түсірілген бейнебаянында барлық кейіпкерлер Virón брендінің UPPEAL-дан жасалған The 1992 Boots етіктерін киіп шықты.

Қазіргі таңда Mabel мен Frumat – алма негізіндегі жасанды былғарының ең ірі өндірушілері. Алмадан бөлек бұл салада бамбук, ананас, манго, саңырауқұлақ сияқты материалдар да шикізат ретінде қолданылады.

Қазақстанда «тұрақты даму» саласы кенже қалған. Дегенмен 2022 жылы технолог-дизайнер Гүлназ Сәрсенова дипломдық жұмысы аясында биобылғары өндірудің алғашқы қадамдарын жасады. Киім тігуге тырысып көргенімен, материал тігу барысында бөлшектеніп кететін. Алайда техникалық кендірден киім шығаратын AGES&AGES брендінің негізін қалаушы Томас Ақыновпен бірлесе отырып, Гүлназ алма негізіндегі былғарыдан блокнот жасап шығарды. «Алмалар, киви қабығы, шпинат сабақтары, кофенің қалдығы сияқты дәстүрлі материалдарға экологиялық таза балама іздеймін. Жеміс-жидек былғарысынан киім өндіру үшін материалдың электрленуі, ыдырауы және жыртылуға төзімділігі секілді қасиеттерімен ұзақ жұмыс істеу қажет. Қазақстанда бұл салада мамандар мен ресурстар әлі де жеткіліксіз. Болашақта шетелдік зерттеу орталықтарымен серіктестік орнатып, биобылғары өндірісін жаңа деңгейге көтеруді жоспарлап отырмын», – дейді Гүлназ.

Темы