Француз кезеңі

Коко Шанель Голливудта ұзақ тоқтамады, мол қаламақы мен маңызды байланыс сыйлаған әлемнен бір демде алыстап кетті. Оның жаңа жеке клиенттерінің қатарында Грета Гарбо, Марлен Дитрих және продюсер Сэмюэл Голдвиннің әйелі Франсис Голдвин болды. Францияда оны бірнеше ауқымды жобалар күтіп тұрды. Шанель Марсель Карне, Луи Маль, Роже Вадим және Жан Ренуар сияқты атақты режиссёрлердің фильмдеріндегі кейіпкерлерге арналған костюмдерді әзірледі.

30-шы жылдардың соңына қарай реализм авангардтық киноны алмастыра бастады. Көрермен абстракциядан шаршап, қарапайым адамдардың соғыс алдындағы қиын кезеңдерді бейнелейтін оқиғаларды тамашалығысы келді. Марсель Карненің «Le Quai des Brumes» (1938) фильмі поэтикалық реализмнің символы деп есептеледі. Фильмнің басты кейіпкеріне арнап костюмдер әзірлеу өтінішімен Шанельдің кеңесіне жүгінген кезде, дизайнер: «Мұндай фильмге көйлектер қажет емес. Берет пен плащ та жеткілікті!» — деп жауап берген. Оның бұл шешімі дұрыс болды: Неллидің (Мишель Морган) осы минималистік, бірақ әсерлі бейнесі есте қалар, қайталанбас образға айналды.

Шанельдің стильге деген көзқарасы Ла-Манштың о жағында да, бұ жағында да өзекті болды. Вестминстер герцогымен байланысы бар кезде ағылшын стилінің сан түрін меңгере бастады. Бұл стиль Шанельдің культтік трикотаж жемпірлерін, твид костюмдерін және жұмсақ пальтоларды дайындауға арқау болды. Жан Ренуардың «La Règle du Jeu» фильмінде дизайнер француз шеберлігі мен ағылшын талғампаздығын үйлестіре білді. Фильмдегі аңшылық сахнасында кейіпкерлер Кристин мен Женевьёв твид костюм киеді. Байқасаңыз, сол кинокартинадан белдемше мен қыпша бел жакеттерді де көресіз. Бұл элементтер әйелдердің еркін қозғалуына мүмкіндік беріп, фильм мағынасын айшықтай түсті.

«Ascenseur pour l’échafaud» (1958) фильмі Луи Мальдің француз нуары классикасы және жаңа толқынның алғашқы фильмдерінің бірі болды. Триллер қылмыс пен махаббат жайлы сыр шертіп, Майлс Дэвистің культтік джаз саундтрегімен сүйемелденген еді. Ал басты рөлді сомдаған Жанна Моро нуар стиліндегі әйел бейнесінің эталонына айналды. Шанель Мороның образына минимализм мен нәзік әсемдік сыйлады. Шағын футляр көйлек, нақ түскен сызықтар мен табиғи сұлулық кейіпкердің драматизмін күшейтіп, мәңгі бақи есте қаларлықтай етті.

1961 жылы Ален Рене түсірген «L'année dernière à Marienbad» фильмінде басты рөлді Дельфин Сейриг сомдады. Бұл Мариенбадтағы сәнді шипажайда ер адамның әйелмен кездесуі туралы сюрреалистік, шытырман оқиғалы әрі әсерлі фильм еді. Басты кейіпкер бір жыл бұрын дәл осы жерде кездескенін айтқанымен, әйел оны есіне түсіре алмайды. Тіпті фильмдегі киімдерге аса мән бермейтін көрерменнің өзі костюмдердің қай-қайсысы да оқиғаның астарын аша түсетінін бірден байқары сөзсіз. Ал басты кейіпкердің муслин матадан тігілген қара көйлегі сол кезеңнің көптеген сән иконаларының көңілінен шыққан «Marienbad көйлегі» деп аталып кеткен еді.

2011 жылы Карл Лагерфельд осы фильмнің 50 жылдығына арналған көктем-жаз топтамасын — Last Year at Marienbad коллекциясын шығарды. Лагерфельд фильм стилінен шабыт алып, оның өткіншілік пен екіұштылығын айрықша көрсете білді. Бұл топтама 20-шы жылдардың сән-салтанаты мен 60-шы жылдардың минимализмін үйлестіріп, фильм атмосферасын уақыттан тыс құбылыс ретінде бейнеледі. Лагерфельд топтамаға кірісу кезінде фильмді де, оның сценарисі Ален Роб-Грийенің еңбектерін де бірнеше қайтара көріп, туындының терең мәніне үңілуге тырысқанын айтқан. Ал Chanel-дің 2023 жылғы көктем-жаз топтамасында Карл Лагерфельдтің ізбасары Виржини Виар 60-шы жылдардағы кинематограф, соның ішінде «L'année dernière à Marienbad» фильмінен шабыт алған.

Театр

Коко Шанель әрдайым маңғаз шығармашылық ортаның назарында болғаны көпке мәлім. Ол өзінің дос-әріптестеріне рухани және қаржылай қолдау көрсетуден еш жалықпаған. 1922 жылы Коко Шанель Жан Коктоның «Antigone» спектаклінің киім үлгілерін әзірлеумен айналысты. Бұл спектакльге ол көне Грекиядан әсер алып, қылшық жүннен костюмдер дайындаған. Дәл сол костюмдерді өз қолымызбен ұстап, өз көзімізбен көре алмаймыз, алайда Vogue журналына арнап түсірілген фотосуреттерден тамашалай аламыз.

1924 жылы Коко Шанель Сергей Дягилевтің соңғы балеттерінің бірі — «Le Train Bleu» үшін костюмдер әзірледі. Балеттің аңызға айналған шымылдығын Пабло Пикассо салған, ал костюмдері күтпеген жерден спорттық стильде жасалған. Бұл киімдер спорттық сәнге еліктеген болып, сол уақытта үлкен танымалдыққа ие болды. Мұндай тәсіл балет үшін революциялық қадам болып, Дягилевтің батыл қойылымдарының белгісі ретінде есте қалды.

Кино әлеміндегі Шанель

Chanel бренді уақыт өткен сайын өзектілігін жоғалтпайды. Кристен Стюарттың «Sils Maria», «Personal Shopper», «Spencer: The Mystery of Princess Diana» фильмдерінде кейіпкерлер Chanel киімдерін киіп, аксессуарларын тақты. Сонымен қатар Chanel бренді «The Devil Wears Prada», «Anna Karenina», «Moulin Rouge!» және «Sex and the City» сияқты фильмдер мен сериалдарда да жиі кездеседі. 35 жыл бойы брендті басқарған Карл Лагерфельд Габриэль Шанель сияқты кино үшін костюмдер жасауды жақсы көрді. Ол «La Dame dans l'auto avec des lunettes et un fusil», «Callas Forever», «Before Night Falls» фильмдеріндегі киім үлгілерімен жұмыс істеді.

Қорыта келгенде, Шанель мұрасының сән әлемінде алар орны — бір төбе. Сонымен қатар әйел адамның тәуелсіздігіне қатысты жаңа көзқарас, жаңа леп сыйлаған философияға айналды. Тіпті өнер мен киноға үлкен өзгеріс әкелген бейнебір қозғалыс іспетті мәдени феномен десек, артық айтпаспыз.