IMAGE Көйлек пен кардиган – Luisa Beccaria. Шапан, шарф, сақина – Dildora Kasimova. Мюли – Loro Piana.

Дилдора Касимова – Өзбекстанның сән әлеміндегі беделді тұлғалардың бірі. Dildora Kasimova бренді арқылы ол он жылдан бері ұлттық өнерді дәріптеп келеді. Көктемгі күн мен түн теңелетін шаққа орай Tatler Ташкентке ат басын бұрып, Дилдорамен кездесіп қайтты.

Біз қонақ болып келгенде, Дилдора Касимова бір құшақ бәйшешек пен «сүмәләк» атты өзбектің ұлттық тағамын ұсына отырып қарсы алды да: «Сүмәләкті біз негізінен Наурыз мейрамы қарсаңында дайындаймыз, бірақ алыстан ат арытып келген қонақ болғандырыңыз үшін ертерек дайындап, ұсынып отырмыз. Бұл тәттісіз мереке мүмкін емес. Бүгінде қою сүтке ұқсас сүмәләкті кез келген Ташкент базарынан табуға болады. Бірақ біз дәстүрді сақтауды жөн көріп, оны өз қолымызбен әзірлейміз», – деді дизайнер.

Сүмәләк өзбектер үшін қандай маңызды болса, қазақтар үшін наурыз көже дәл сондай символдық мәнге ие. Екеуі де –  Наурыз мейрамының басты тағамы. Оны дайындау – ерекше жауапкершілік пен мұқияттылықты талап ететін процесс. Сүмәләктің құрамындағы негізгі өнім – өнген бидай. Ол көктеммен бірге қайта жаңаратын тіршіліктің белгісі іспетті. «Бұл тағамды әзірлеу – нағыз дәстүрлі рәсім, ол 10–12 сағатқа созылады. Сол себепті біз «Сүмәләк party» ұйымдастыруды жөн көреміз, ұнатамыз. Барлық жақындарымызбен жиналып, ұлттық киім киіп, тағам әзірлеп, ән айтып, би билейміз. Сол кезде үй іші ерекше у-шу, көңілді әрі мерекелік атмосфераға бөленеді. Себебі бәріміздің басымыз қосылады», – деп ағынан жарылды Дилдора.

Tatler Asia
IMAGE Шалбар, кестеленген шапан, шарф, сақина – Dildora Kasimova

Сүмәләк дайындау – адамдарды бірлікке шақыратын ерекше сәт. Оны жалғыз әзірлеу қиын болғандықтан, қаншалықты көп адам жиналса, жұмыс соншалықты оңай, қызықты әрі көңілді болады. Сүмәләкті араластыруға отбасы мүшелері түгел жиналады, жұмылады. Тіпті әрбір қонақ оған саусағын тигізгені жақсы деп есептеледі. Дайындау кезінде тілек айтып, «араластырып» жіберуге болады. Одан соң келесі күні таңертең тағы бір ерекше дәстүр орындалады. Бүкіл отбасы қазанның қақпағын ашады. Қоюланған сүмәләктің бетінде түрлі өрнектер пайда болады. Өзбектер сол белгілерге қарап болашақты болжайды. Тек осы рәсімнен кейін ғана шынашақпен тағамнан дәм татады.

Дилдора, көптеген Кеңес заманында туған адамдар сияқты, балалық шағында Наурыз мейрамын кең көлемде атап өтпеген. «Біз қазіргідей сән-салтанатпен тойламайтынбыз, арнайы киім кимейтінбіз. Бірақ әйелдер жиналып, сүмәләк әзірлейтіні әлі есімде. Бізге, яғни балаларға тәттілер түрінде символикалық сыйлық тарататын, алайда мерекенің ерекше атмосферасы болғанын еш сезінген емеспін», – деді дизайнер.

Бүгінде Наурызда сыйлықтар беріледі, бірақ олар көбіне жекелеген адамдарға емес, үйге арналған заттар – тоқыма бұйымдары, ыдыс-аяқ сияқты пайдалы дүниелер. Өйткені үй – отбасының берік тірегі. Қазір Дилдораның өзі бес жасар Аминаның анасы. Оны еркелетіп «бусинка» дейді екен. Жасы әлі кіші болғандықтан, Амина үшін Наурыздың терең мағынасы әзірге беймәлім шығар. Дегенмен барлық балалар сияқты ол да 21 наурызда тәтті сыйлықтарға қуанып, анасы секілді сәнденуді жақсы көреді.

«Наурыз қарсаңында Ташкент ерекше күйге бөленеді: шие гүлдеп, айнала көгере бастайды. Сондықтан дастарханға көкөністер молынан қойылады. Катлама, чучвара, самса – осындай әрбір тағамға аскөк қосып, табиғаттың жандануын бейнелейміз. Көктем келгенде бар ескі-құсқымызды жуып, жаңа өмірге жаңа күшпен аяқ басамыз. Алайда Наурыздың мәні мен үшін тек мұнымен шектелмейді. Бұл – қуаныш пен ризашылық күні, молшылыққа толы дастархан үшін отбасыма, ал өміріме жетістікке жетелер мүмкіндіктер сыйлағаны үшін алғыс айту күні», – дейді Дилдора. Ол бұл мерекеге үйінде ғана емес, жұмысында да үлкен ықыласпен дайындалатынын жасырмады.

Tatler Asia
IMAGE Аминаның үстінде: джинстан тігілген балаларға арналған шапан, моншақпен көмкерілген дәстүрлі тақия – Dildora Kasimova
Tatler Asia
IMAGE Дилдораның үстінде: көйлек пен кардиган – Luisa Beccaria; шапан, шарф, сақина – Dildora Kasimova

Наурыз мерекесі жақындаған сайын Dildora Kasimova брендінің сән үйлерінде қызу дайындық басталады. Клиенттер мерекеге орай арнайы киім таңдауды дәстүрге айналдырған. «Өзім де Наурызда сәнденгенді ұнатамын, міндетті түрде ұлттық элементтері бар киім киемін. Біздің клиенттеріміз де солай қолөнерді, халық мұрасын, дәстүрлі маталар мен ежелгі техникаларды жоғары бағалайды. Көп жағдайда кутюрді таңдайды – алтын зерлі кесте болсын, жартылай бағалы тастармен әрленген нәзік ою-өрнек болсын, олар үшін мұның бәрі аса құнды», – дейді Дилдора.

Сән әлемінде «люкс» ұғымы үнемі өзгеріп, оған жұрт жаңа анықтама беруге тырысып жатқанына қарамастан, Дилдора классикадан еш айныған емес: терең білім, қолөнер шеберлігі және егжей-тегжейлі еңбекке мән беру басты қағидасына айналған. Бұл – әлеуметтік желілерде кеңінен насихатталатын «жеңіл жұмыс» тәсілінен мүлде бөлек көзқарас дер едік. ChatGPT барлық сұраққа жауап бергенімен, шынайы шеберлікке үйрете алмайды. «Мен fast fashion дәуірінде өмір сүріп жатқанымды жақсы түсінемін, біздің бренд те күнделікті киетін киім шығарады. Бірақ кутюр жасаудың мүмкіндігі барда мен өз ісімді жалғастыра бермекпін. Халқымның дәстүрлеріне, шеберлер өнеріне зор құрметпен қараймын, өткен мен бүгінді сабақтастырып, мұраны сақтап қалу мен үшін аса маңызды. Бүгінгі сән-салтанат – тек сирек кездесетін дүниеге ие болу емес, оны түсініп, бағалау да», – дейді дизайнер.

Дилдораға сән әлеміне жол ашқан – анасы. Ол тоқыма фабрикасында жұмыс істеген шағында кішкентай қызын өзімен бірге ала жүрген. Қып-қызыл еңбек майданында бала Дилдора киім өндірісінің қыр-сырына қаныққан. 90-шы жылдардың соңында жеңіл өнеркәсіп колледжін тәмамдаған ол кейін Камолиддин Бехзод атындағы ұлттық өнер және дизайн институтында білім алады. Ал үшінші жоғары білімді ол Париждегі сән үлгілерін жасау және құрастыру академиясында алған. «Біз академиямен әлі күнге дейін тығыз байланыстамыз, менің топтамаларыма арналған лекалоларды бірге жасаймыз», – дейді Дилдора.

Tatler Asia
IMAGE Dildora Kasimova шапандары
Tatler Asia

Дилдораның алғашқы кутюр топтамасы 2014 жылы жарық көрді. Алайда Instagram-дағы бренд тарихына көз жүгіртсеңіз, әрдайым haute couture жасап жүргендей әсер береді. Себебі дизайнер prêt-à-porter топтамаларында да дәстүрден алыстамаған. Кесте өрнектері жібек пен парчада ғана емес, деним мен сөмкелерде де үйлесім тапқан. «Кутюр топтамасын ережеге сай жалғыз дана етіп шығарамыз. Кейде киімдер әлеуметтік желіде жарияланғаннан кейін санаулы минутта сатылып кетеді. Бірегей көйлек немесе шапан Парижге аттанып кеткенін естіген жергілікті клиенттер, әрине, қынжылады. Бірақ мен оны қайталап тіге алмаймын. Бұл – кутюр қағидаларына қайшы әрі алғашқы сатып алушы үшін әділетсіздік», – дейді дизайнер.

Tatler Asia

Дилдора клиенттерінің талғамын жақсы біледі, себебі он жылдан астам уақыт бойы олармен тығыз байланыста. Олардың өмірінде отбасы мен үй ұғымының орны ерекше болғандықтан, 2017 жылы дизайнер үй киімдері желісін іске қосты. «Мен өз қыздарымды сәнді пижамамен пандемияға дейін-ақ киіндірдім, – деп әзілдейді Дилдора, –үй киімдеріне көбірек көңіл бөлер едім, уақыт жетпей жатады. Бұл бағытта әлі талай қызықты дүниелер жасауға болады».

Шынымен де Дилдораның уақыты тығыз. Соңғы бастамаларының бірі – Kasimova Jewelry зергерлік топтамасы. Мұнда Өзбекстанның мәдениеті мен тарихы асыл тастар мен металдар тілімен сөйлейді. Топтамада пиала пішіндес кулондар, бұрыш, мақта бұтақтары мен анар бейнеленген жүзіктер бар. Зергерлік бұйымдар гауһар, аметист, жақұт, табиғи інжу, көгілдір ақық және оникс сияқты бағалы тастармен көмкерілген.

Tatler Asia
IMAGE Балаларға арналған джинс шапан, моншақтармен кестеленген өзбек тақиясы, Dildora Kasimova

Дилдора өз брендін жаңа нарықтарға шығаруға белсенді атсалысып келеді. Ташкентте Dildora Kasimova сән үйінің ауқымды кеңсесі бар. Қазір дизайнер Алматыда бутик ашу үшін ыңғайлы орын іздеп жүр. Әзірге ол Liliya Rakh сән дүкенімен әріптестік орнатқан брендтің жеке бұрышы Grunge Space-те ғана ұсынылып отыр. Лилия ханым Дилдораның шапандарын «жүрек сазы» деп атап, өзі де оларды жиі киеді.

Болашаққа қатысты жоспарларын дизайнер ашып айтпайды. «Қазіргі аумалы-төкпелі заманда ұзақ мерзімді жоспар құру – күлкілі нәрсе», – дейді ол. Бірақ бір нәрсенің болары хақ: ол өз жолынан таймайды. «Ұлттық дәстүрлердің ұмытылуы туралы ойдың өзі маған мүлде ұнамайды. Менің киімдерім – халқымның жаны, оның болмысы һәм тарихынан сыр шертеді. Уақыт өткен сайын өз ісінің хас шеберлері азайып барады. Мұраны сақтау – біздің міндетіміз. Егер бұл істі біз жалғастырмасақ, басқа кім істейді?»

Авторы

Макияж: Дильдора Камилова
Продюсер: Руслан Хабиев
Фотография: Асаль Джураева
Фотографтың ассистенті: Дарья Амелехина

Темы