IMAGE Шон Бейкер | Фотограф: Присцилла Марс

2024 жылғы Канның үздігі: бюджеті аз болса да, мәні зор кино түсіретін Шон Бейкер

Егер өмір фильм болса, Шон Бейкердің даңққа жету жолы «баяу басталып, керемет аяқталатын финал» жанрындағы шедевр болар еді. Нағыз шебер Голливудта қалыптасқан стандарттарды ұстанбай-ақ, биіктерді бағындыруға болатынын дәлелдеген. 

1971 жылы Нью-Джерсиде дүниеге келген Бейкер бала кезінде киноға ғашық болады. Шағын Саммит қаласында өскен ол, Джон Кассаветис сияқты классикалық фильмдер мен режиссерлердің шығармаларынан шабыт алады, баяндамалық өнерге деген құштарлығын арттырады. Жасөспірім кезінде жергілікті кинотеатрда жұмыс істеп, Голливуд классикасынан бастап авангард киноға дейін барлық жанрларды игерді. Кейін Нью-Йорктегі Тиш өнер мектебінде оқып, хоббиін кәсіби салаға айналдыруға мүмкіндік алды. Бірақ ерекше стилінің қалыптасуына шын мәнінде тәуелсіздік пен шындыққа деген шексіз құштарлық сеп болды.

Оның фильмдері бөгде өмірлерді көрсететін терезелер секілді. Секс-жұмысшылар, кедей өмір сүретін адамдар, иммигранттар – кейіпкерлері қашанда осындай қоғамнан оқшау орталардың өкілдері болатын. Бірақ, суреткердің пікірінше, шынайы өмір осы адамдар арқылы беріледі. Ол кино индустриясындағы өз қолтаңбасын, даусы мен стилін ұзақ уақыт бойы іздейді. Бейкер Голливудтың стандарттарынан саналы түрде бас тартты, маргиналды қауымдастықтардың тағдырларына терең үңіліп, әлеуметтік мәселелерді көрсетуге ұмтылды.

Tatler Asia
IMAGE Фильм "Старлетка", 2012 | IMDB
Tatler Asia
IMAGE Фильм "Принц Бродвея", 2008 | IMDB

Оның шығармаларынан Майк Ли, Шанталь Акерман, Джон Кассаветис және Эрик Ромер тәрізді тәуелсіз киноның көрнекті өкілдерінің қолтаңбасы сезіледі. Терең оқиғаларға толы картиналар әлдебір сәтте езу тартқызса, енді бір сәтте жан дүниеңізді астан-кестен етеді. Оның фильмдері түрлі әлеуметтік топтар арасында диалог құруға ұмтылады.

Бейкердің жолы оңай болған жоқ. 24-25 жасында түсірілген шағын жобалары («Greg the Bunny», «Four Letter Words» – Tatler) көрермен көзайымына айналған жоқ. Жас кезінде өз шеберлігін шыңдауға баса назар аударып, жиі сценарист, режиссер, монтажер, тіпті оператордың міндетін қатар атқарды. Сондықтан да мансабы баяу қарқынмен дамыды. Табыс шыңы 40 жастан асқан шағында бір-ақ көріне бастады: Tangerine фильмі нағыз сенсацияға айналды.

Tatler Asia
IMAGE Фильм "Мандарин", 2015 | Кинопоиск

Бұл фильм арқылы Бейкер аз қаржымен әсерлі әрі визуал жағынан тартымды картина түсіруге болатынын дәлелдеді. Осы фильмді сыншылар мойындап, Бейкердің болашағы айқындала бастады. Мысалы, «Флорида» жобасы (2017) оның халықаралық кинофестивальдерде беделін нығайтты. Кейін 53 жасында «Анора» фильмінің арқасында Канн фестивалінде бас жүлдені жеңіп алып, біраз уақыт ел аузынан түспеді.

Tatler Asia
IMAGE Фильм "Мандарин", 2015 | Кинопоиск
Tatler Asia
IMAGE Фильм "Анора", 2024 | IMDB

«Жақсы кино жасау үшін көрермендермен риясыз, яғни еш бүкпесіз диалог құру керек», – дейді Бейкер. Өз жобалары үшін айлап, кейде жылдап кейіпкерлерінің өмірлеріне үңіледі. Оның жұмыс тәсілі этнографиялық зерттеуге ұқсайды:  кейіпкерлерін ғана емес, олардың қоршаған ортасын, әдеттерін, өмір ырғағын зерттейді. Ол «адамдар туралы» емес, «адамдармен» бірге кино түсіреді: Нью-Йорктегі иммигранттар (Prince of Broadway) болсын немесе Флоридадағы мотельдерде тұратын отбасылар (Проект «‎Флорида») туралы киноларының бәрінде ол өзінің кейіпкерлерімен бірге бірталай уақыт өткізеді.

Өз киноларында белгілі бір кәсіптер туралы біздің теріс көзқарасымызды өзгерткісі келді. Мысалы, «Анора» фильмінде біздің жиіркене қарайтын стриптиз бишісінің өмірін түсінуге мүмкіндік береді. Көзқарасты өзгертумен қоса, көбіне-көп экраннан тыс қалатын адамдардың күйзелісін, қуанышын және жалғыздығын сезінуге мәжбүр етеді. «Анора» фильмінде режиссер байлығы асып-тасқан жастар мен қаржылай мүмкіндігі шектеулі кейіпкерлердің арасындағы «жер мен көктей» айырмашылықты шебер көрсете алды. Ол кейіпкерлерін айыптап немесе ақтамайды, тек эмпатияға толы адал көзқарасын жеткізеді.

Tatler Asia
IMAGE Фильм "Анора", 2024 | Кинопоиск
Tatler Asia
Tatler Asia

Фильмде стриптизші келіншектің бай қоғамның қатыгез көзқарасына тап болғанымен, бойындағы бар күш-жігері мен өзіне деген құрметтен қол үзбей, керісінше ешкімге қалай жем болмай, алға қарай ұмтылғаны көрсетіледі. Қоғам таңған таптаурындарға мойынсынбай, ішкі еркіндігін көрсеткен сәт оның жеке күресінің кульминациясына айналады. Кәсібіне байланысты жұртшылық мұрнын шүйіріп, тәкаппарлық танытады, әйтсе де оның да өмірі құрметке лайық екенін анық ұқтырады.

Шон Бейкер өмірдің жексұрын жақтарын көрсетуден тайсалмайды. Осылайша режиссер бюджеті мардымсыз болса да, мән-мағынасы зор фильмдер түсіруге болатынын іспен көрсетті. Ал ең маңыздысы, ол бұл әлемде кез келген адам немесе жайтқа түсіністік танытып, бейтарап көзқарас ұстануды ұмытпау керек екенін ұғындырды.

Темы