Жігерлі әйелдер образын ашатын қазақ фильмдері туралы сөз қозғамақпыз
Олар батыл әрі нәзік, ал кейде бірбеткей, қателікке бой алдырады. Олар өздерінің күші мен ақиқатына адалдығы және бүкіл әлем қарсы болса да, төтеп берер қайтпас қайсарлығымен шабыттандырады. Қай-қайсысы да жай кейіпкер емес, біздің арман, қорқыныш пен үмітіміздің жиынтығы іспетті. Тағдыры да ешкімді бей-жай қалдырмайды. Күлесіз де, жылайсыз да, ызаланып, тітіркенесіз де. Сонымен қаһарман да, бүлікші де, ана да, жауынгер де бола алған әйелдер туралы бес фильмді назарларыңызға ұсынамыз.
«Жол түйісі» (1963)
Режиссёрі: Шәкен Айманов
Сюжеттің негізі — жазықсыз адамның кінәсі, заң мен ар-ұжданның бір-біріне кереғар болатын тұстары және ізгі ниетті құқық бұзушылық ретінде қарастырмау сияқты мәселелер аясындағы этикалық пікірталас (кеңестік Қазақстанның атақты да көп жанрлы режиссёрі Аймановтың «Берегись автомобиля!» фильмі режиссёрінің алдын орап, дәл сол ойтолғамдарды ортаға салғаны таңқалдырады). Ең қызығы, мұнда режиссёр қоғамда елеусіз қалған матриархал күшке де мән береді. Фильмнің бас кейіпкері — билеп-төстеуге және дау-жанжалға бейім келіншек, оның кескін-келбеті гонконгілік ақсүйек отбасынан шыққан әйелге ұқсайды. Ол қызын жалғыз өзі тәрбиелеп, шын әкесінің кім екенін айтпай өсіреді. Себебі қыздың әкесі — ішкілікке құмар әрі декадент (Владимир Сошальскийдің теңдессіз рөлі) бола тұра, «адамға сену — кез келген дінмен өз-өзіңді алдау» деген сияқты пәлсафалық ойларды ортаға салады. Ал Ғалияның ештеңеге қарамастан жолға шығу туралы шешімі адам өліміне әкеледі. «Жол түйісіндегі» ер кейіпкерлер лауазымы мен мамандығының маңызды болғанына қарамастан, қоғамда тек белгілі бір міндеттемелерді орындайтын, шынайы әлем заңдылықтарының бетпердесі ғана екені көрсетілген. Әлбетте, олар көлік тізгіндеп, ұрпақ санын көбейтуге атсалысады, сотқа төрағалық етеді, бірақ өмірдің даңғыл жолдары түйісетін тұстарында барлық мәселені шешетін әйелдер болып шығады.
«Жол түйісі»
1 / 1
«Мәншүк туралы дастан» (1969)
Режиссёрі: Мәжит Бегалин
Фильм жиырма жастағы алматылық пулемётші, аға сержант Мәншүк Мәметованың (Наталья Аринбасарова) майдандағы өмірінің соңғы күнін суреттейді. Қолына әйелдерге арналған сағат таққан қылжақбас барлаушы лейтенант Ежов (Никита Михалков) қыр соңынан қалмай қырындайды. Кинокартинада әскери бейнетке толы күндер Мәншүктің бейбіт өмір кезіндегі естеліктері мен қазақша әндер және ажал алдындағы елестер мен аяндар біте қайнасып жатыр. Классикалық кеңестік киноны қайта көруге маңызды үш себеп бар.
Біріншіден, мұндағы соғыс алаңындағы көріністер шынайы. Сарбаздарын шыбын құрлы көрмейтін взвод командирлері, басшылыққа наразы әскер, қауіп-қатерге толы өмірде тіпті жауынгерлік ерлік бағаланбайды деген сияқты ойтолғамдарға итермелейтін жаттанды сахналардан ада.
Екіншіден, соғыс жағдайында әрі ерлер үстемдік ететін ортадағы сержант әйелдің таза гендерлік катаклизмі сипатталады. Жауынгерлердің бірі Мәншүкті «қыли» деп келемеждесе, енді бірі «қарғыс атқан қыз» деп атайды. Ал командирлер жап-жас қыздың майданға аттанғандағы мақсатын күн ұзаққа талқылаумен болады: бірі «әйелге тән қасиетті жою мақсатында» дегін пікірді ұстанса, кейбірі керісінше «ана болуға ұмтылыс» деп біледі.
Үшіншіден, дәл осы картинадан қазаққа ғана тән қасиеттерді көруге болады: бір сахнада қойдың төлдеуі өзінше бір қасиетті оқиғаға айналса, киноның тағы бір жерінде Мәншүк майдандастарына бір жәшік Алматының апортын тарту етеді; жүрегі де, санасы да кіршіксіз қыз үшін айналадағы барша заттың, тіпті «Максим» пулеметінің де жаны бардай көрінеді.
